Η πλήρης παρουσία (ρίγκπα, rigpa) είναι πιθανόν ο μοναδικός σημαντικότερος όρος του Τζοκτσέν και είναι χαρακτηριστικός στο Τζοκτσέν. Βρίσκεται στις ντόχα (doha) της μαχαμούντρα (mahamudra) των σίντα (siddha), αλλά γενικά ο όρος καθαρή επίγνωση προτιμάται εκεί, όπου χρησιμοποιείται σαν συνώνυμο της πλήρους παρουσίας.
Στο Τζοκτσέν, η φράση «πρωταρχική επίγνωση της πλήρους παρουσίας» υποδεικνύει συγχρόνως τις αντικειμενικές και υποκειμενικές πλευρές της κενότητας σαν το σύμπαν (ή νταρμαντάτου, dharmadhatu) από την άποψη της μη δυαδικής επίγνωσης. Εφόσον η αισθητηριακή συνείδηση είναι συνεχώς ενεργή, η κίνηση αυτής της πρωταρχικής επίγνωσης της πλήρους παρουσίας αναφέρεται μεταφορικά σαν ένας χορός και εφόσον αναπαρίσταται μεταφορικά και ανθρωπομορφικά σαν τη ντακίνι, η κίνηση μέσα στην παρουσία αποκαλείται «ο χορός της επίγνωσης – ντακίνι».
Θα ήταν εσφαλμένο να χαρακτηρίσουμε την πρωταρχική επίγνωση της πλήρους παρουσίας σαν εγγενώς ενεργή, καθώς είναι ουσιαστικά ένα πεδίο ίσων ορίων με το εσώτερο διάστημα. Ενδεχομένως η καλύτερη απεικόνιση με την οποία θα το περιγράφαμε είναι εκείνη ενός περιστρεφόμενου δαυλού: το σώμα που στροβιλίζεται παραμένει ακίνητο, ενώ η περιστρεφόμενη φλόγα στην άκρη του ραβδιού δημιουργεί την εντύπωση ενός στατικού τροχού φωτιάς. Η φωτιά είναι συμβολική της δυναμικής γνώσης.
Απόσπασμα από την Εισαγωγή του βιβλίου «The Flight of the Garuda: The Dzogchen Tradition of Tibetan Buddhism”, σε μετάφραση του Keith Dowman, Wisdom Publications.
